Hadis Nedir?

11. Kırk Hadisler

11. Kırk Hadisler. Kırk hadis ezberlemeye teşvik eden zayıf bir hadisin de etkisiyle erken devirlerden itibaren “erbaûn” adıyla anılan kırk hadis kitaplarının yazılmasına başlanmıştır. Bu türde ilk eserlerin Abdullah b. Mübârek ile Muhammed b. Eslem et-Tûsî tarafından telif edildiği bilinmekteyse de bu eserler günümüze ulaşmamıştır. Hasan b. Süfyân’ın (ö. 303/916), ahlâk ve ibadete dair kırk beş hadisi senedleriyle beraber kaydettiği Kitâbü’l-Erbaʿîn’i (nşr. Muhammed b. Nâsır el-Acemî, Beyrut 1414/1993), Ebû Bekir el-Âcurrî’nin Kitâbü’l-Erbaʿîne ḥadîs̱en’i (nşr. Bedr b. Abdullah el-Bedr, Küveyt 1987; nşr. Mecdî Fethi es-Seyyid, Tanta [Mısır] 1411/1990), Dârekutnî’nin Kitâb fîhi erbaʿûne ḥadîs̱ min Müsnedi Büreyd b. ʿAbdillâh b. Ebî Büreyde’si (Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 541) ve Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakī’nin el-Erbaʿûne’ṣ-ṣuġrâ’sı (nşr. Ebû Hâcer Muhammed Saîd Besyûnî Zağlûl, Beyrut 1407/1987) ilk devirlerde kaleme alınan belli başlı kırk hadis çalışmalarıdır.

Daha sonraki dönemlerde İbnü’s-Salâh’ın, çoğunu Ṣaḥîḥ-i Buḫârî ile Ṣaḥîḥ-i Müslim’den seçerek talebelerine yazdırdığı dinin esaslarına dair yirmi altı hadise Nevevî’nin on altı hadis daha ekleyerek meydana getirdiği el-Erbaʿûn adlı eser büyük rağbet görmüş ve başta Nevevî olmak üzere kırktan fazla âlim tarafından şerhedilmiştir. Tanınmış İslâm âlimleri akaid, ibadet, ahkâm, ahlâk, cihad vb. konularda kırk hadis kitapları kaleme almışlardır. Hâce Abdullah el-Herevî’nin Kitâbü’l-Erbaʿîn fî delâʾili’t-tevḥîd’i (nşr. Ali b. Muhammed b. Nâsır el-Fukayhî, yer yok, 1404/1984), Ebü’l-Kāsım İbn Asâkir’in, kırk ayrı şehre mensup kırk hadis âliminin kırk sahâbîden kırk ayrı konuya dair rivayetini bir araya getirdiği Kitâbü’l-Erbaʿîne’l-büldâniyye’si (nşr. Muhammed Mutî‘ el-Hâfız, Beyrut-Dımaşk 1413/1992), tabip-filozof Abdüllatîf el-Bağdâdî’nin Sünen-i İbni Mâce ve şerhinden derlediği Kitâbü’l-Erbaʿîne’ṭ-ṭıbbiyye’si (nşr. Abdullah Kennûn, Mağrib 1979), İsmâil b. Muhammed el-Aclûnî’nin kırk ayrı kitaptan kırk hadis derleyerek meydana getirdiği ʿİḳdü’l-cevheri’s̱-s̱emîn fî erbaʿîne ḥadîs̱ min eḥâdîs̱i Seyyidi’l-mürselîn’i (Kahire 1322) bunlara misal olarak zikredilebilir. Şiî âlimlerin Farsça olarak “Çihl hadîs” veya Arapça olarak “Erbaûn hadîs” adıyla kaleme aldıkları pek çok eser arasından Bahâeddin el-Âmilî’nin Ehl-i beyt tarikiyle rivayet edilen hadislerden derlediği Erbaʿûn ḥadîs̱ adlı eseri anılabilir (Tahran 1274, 1310 taşbaskı). Müellifinin bizzat şerhettiği bu eser üzerine pek çok hâşiye yazılmıştır. Ali Şîr Nevâî, Fuzûlî, Âşık Çelebi, Hâkānî Mehmed Bey ve Nâbî gibi ünlü Türk şairleri manzum kırk hadis tercümeleri meydana getirmişlerdir (bk. KIRK HADİS).