Hadis Sözlüğü Açıklama

Semâ'u's-Sağîr

Küçüğün hadis işitmesi demek olup hadis rivayetine başlama çağını ifade eden tabir mahiyetindedir. Hadis rivayetine başlama çağı konusunda görüş ayrılıkları vardır. Bu görüş ayrılıkları tek hedefe, rivayetin sahih olması hedefine yöneldiğinden çıkmıştır. Ancak biri diğerinden farklı yaş sının koymakla birlikte rivayetin, sıhhatini temin edercek yaşta başlaması noktasında birleşmiştir. el-Hâtibu'1-bağdâdî, Kûfelilerden hiç kimsenin yirmi yaşını doldurmadan hadis rivayetine başlamadığını, o yaştan önce Kur'ân-ı Kerim'i ezberleme ve ibaretle meşgul olduğunu kaydeder. Bazı alimlere göre bu yaş onbeştir. 1068Kadı İyad ise muhaddislerin hadis rivayetine başlama yaşı olarak beş yaşını sınır koyduklarından söz etmiştir. 1069İbnu's-Salâh da muhaddislerin rivayete başlama yaşı olarak bu yaşı uygun bulduklarını söylemiştir. Buna ilave olarak da beş ve daha yukarı yaşlarda hadis işitmiş olanlar için hal tercümelerinde semi'a, henüz bu yaşı tamamlamadan hadis meclislerine katılanlar için ise hadara veya uhdira yazıldığını kaydetmiştir.1070 Burada şunu eklemek gerekir. Hadis rivayetine başlama çağı olarak çeşitli yaş sınırları çizenlerin yanında çoğunluk, halin dikkate alınması gerektiği görüşündedir. Nitekim İbnu's-Salâh buna işaret ettikten sonra, kendisine söyleneni anlayacak, vereceği cevabı bilecek yaşta olanların semainin sahih olacağını, böyle olmayanların ister beş, isterse elli yaşlarını bitirseler bile rivayetlerinin sahih olmayacağını söylemiştir. 1071Rivayete göre Mûsâ b. Harun'a çocuk yaştaki birinin ne zaman hadis işitebileceği sorulduğunda “inekle eşeği ayırdedebildiği zaman” cevabını vermiştir. 1072Ahmed b. Hanbel de benzer bir soruyu “aklı başında olması, yaptığını ve söylediğini bilmesi, işittiğini hıfz edebilmesidir. Bu hale gelen çocuğun sema'ı sahih olur. Gelmeyenin ise yaşı -İbnu's-Salâh’ın deyişiyle- değil beş, elli bile olsa rivayeti sahih olmaz. Çocuğun buluğ çağma ermeden önce işitmiş olduğu hadislere gelince muhaddislerin çoğunluğu bunları kabul etmiştir. Aynı şekilde müslüman olmayan birinin Hak dine girmeden önce işitmiş olduğu hadislerin rivayeti de kabul edilmiştir. Ancak bazı alimler erginlik çağına ermemiş çocuğun hadis rivayet etmesini sahih saymamışlardır. İbnu's-Salah, bunların hata ettiklerini söyler. Delil olarak da muhaddislerin el-Hasen b. Ali b. Ebî Tâlib, İbn Abbâs, İbnu'z-Zubeyr, en-Nu’mân b. Beşîr ve daha pek çok sahabînin hadislerini hiç bir ayırıma gitmeksizin kabul ettiklerini ileri sürer.