Hadis Sözlüğü Açıklama

Şartu'ş-Şeyhayn

“İki şeyhin şartı” demektir. Hadis ilminde önemli yerleri olan Buhârî ile Müslim'in Sahihlerine seçerek aldıkları hadisleri inceleyen bazı alimlerin onlarda mevcut olduğundan söz ettikleri bazı özelliklere denilmiştir. Ne Buhâri ne de Müslim, kitaplarında yer alan hadislerin hangi şarta uygun olduklarından bahsetmiş değillerdir. Ancak es-Sahîhân da gözetilen sıhhat şartlarını araştıran hadis alimleri başlıca üç görüş ileri sürmüşlerdir. Bu görüşlerden ilki el-Hâkim'e aittir. Ona göre, Buhâri ile Müslim'in seçerek sahihlerine aldıkları hadisler genellikle şu özelliğe sahip olan hadislerdir: Hz. peygamber (s.a.s)'den, ondan hadis rivayet etmekle meşhur ve (en az) iki sika tabii ravisi olan sahabî tarafından rivayet edilmiştir. O sahabîden, sahabeden rivayetleri olduğu bilinen ve -en az- iki sika ravisi olan tabiî; o tabiîden, sika, mutkin ve tabiîlerden rivayette bulunduğu bilinen dördüncü tabakadan bir tâbi'u't-tâbiî rivayet etmiştir. Ondan da Buhâri veya Müslim'in hafız, mutkin ve rivayetlerinde adaletiyle tanınan şeyhi (ya da şeyhinin şeyhi) rivayet etmiştir.1112 el-Hakim'in bu görüşüne dayanarak denilebilir ki gerek Buhâri, gerekse Müslim kitaplarına aldıkları hadislerin Hz. Peygamber (s.a.s)'den kendilerine kadar her halkasında en az ikişer ravisi bulunan isnadlarla gelen hadisler olmasına önem vermişlerdir. Öteki deyişiyle bir hadisi kitaplarına almak için onun kendilerine en aşağı iki şenelde ulaşmasına dikkat etmişlerdir, el-Hâkim'in bu görüşü bazılarınca kabul edilmemiştir. İkinci görüş el-Makdisî'ye aittir. Ona göre Buharî ve Müslim'in kitaplarına aldıkları hadislerde gözettikleri şart, sahabîye kadarki ravilerin ittifakla sika olmaları; sika ve sebt raviler arasında rivayet farkı bulunmaması; bir de isnadlarının muttasıl ve inkıtasız gelmesidir. Her iki alimin hadisini sahihlerine aldıkları sahabînin iki veya daha çok ravisi varsa ne ala. Şayet tek ravisi varsa ve öteki raviye kadarki rivayet tarîki sahihse öyle hadisleri de kitaplarına almışlardır. 1113 Üçüncü görüşün sahibi el-Hâzimî de şunları söylemiştir: Sahihin şartı, isnadı muttasıl, ravisi müslüman, rivayetinde sadık, tedlis yapmayan, ihtilata maruz kalmamış, adalet vasfıyla birlikte zabt sahibi, rivayetlerinde hatadan kaınan, hafızası kuvvetli, vehmi az ve sağlam itikadlı olmaktır.” 1114el-Hazımî, gerek Buhâri'nin gerekse Müslim'in sahihlerine aldıkları hadislerde bu sıhhat şartlarına riayet ettiklerini sözlerine eklemiştir. İbn Haceri'l-Askalânî'ye göre eş-Şeyhân, kitaplarına aldıkları hadislerde genellikle bu esasları göz önünde tutmuşlardır. Ancak yerine göre bu esasların yerine geçecek ve tercihe esas olacak herhangi bir sebebi göz önünde tutarak onlardan fedakarlık ettikleri de olmuştur. 1115 es-Sahîhân’da mevcut hadisler başka özelliklere de sahiptir. Bunlara bütün muhaddislerce şart tabir edilmemiştir. Bu itibarla şartu'ş-şeyhâyn tabiri Hadis Usulü kaynaklarında terim olmaktan çok Kur'ân-ı Kerimden sonra en sahih kabul edilen iki hadis kitabındaki hadislerin bazı özelliklerini aksettiren atbir olarak yer almıştır.